DHEA może zastąpić hormonalną terapię zastępczą

 

PAP - Nauka w Polsce

Produkowany przez nadnercza hormon o nazwie dehydroepiandrosteron, w skrócie DHEA, który nie tylko łagodzi objawy menopauzy, ale także poprawia libido, może pewnego dnia stać się alternatywą dla hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) - informują włoscy naukowcy w piśmie "Climacteric". 

Naukowcy rekrutowali do badań 48 kobiet, które odczuwały uciążliwe objawy menopauzy (m.in. uderzenia gorąca, nadmierną potliwość, zmiany nastrojów i spadek libido). Panie zostały podzielone na cztery grupy, z których pierwsza przez rok przyjmowała DHEA, druga stosowała standardową hormonalną terapię zastępczą, trzecia - tibolon, syntetyczny steroid przepisywany w celu łagodzenia objawów menopauzy, a czwarta (grupa kontrolna) - witaminę D i wapno.

Po upływie 12 miesięcy wszystkie kobiety z wyjątkiem grupy kontrolnej przyznały w kwestionariuszach, że objawy menopauzy stały się mniej uciążliwe. Wśród kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą oraz przyjmujących dehydroepiandrosteron nastąpiła również wyraźna poprawa w zakresie popędu i aktywności seksualnej.

Prowadząca badania Andrea Genazzani z Uniwersytetu w Pizie uważa, że DHEA może być potencjalnym substytutem hormonalnej terapii zastępczej. Od 20002 roku, gdy badania zaczęły wskazywać na związek HTZ z ryzykiem udaru oraz rozwoju raka piersi i jajników, trwają poszukiwania bezpieczniejszych rozwiązań alternatywnych.

DHEA, ważne źródło sterydów płciowych u mężczyzn, a jeszcze bardziej u kobiet

Fernanda Labriego 1

• PMID: 20541662
 
• DOI: 10.1016/S0079-6123(10)82004-7
Głównym osiągnięciem trwającym 500 milionów lat ewolucji jest ustalenie wysokiego poziomu wydzielania dehydroepiandrosteronu (DHEA) przez ludzkie nadnercza w połączeniu z wprowadzeniem menopauzy, która zatrzymuje wydzielanie estrogenów przez jajnik. Zaprzestanie wydzielania estrogenów w okresie menopauzy eliminuje ryzyko rozrostu endometrium i raka endometrium, które mogłyby powstać w wyniku nieprzeciwstawnej stymulacji estrogenowej w okresie pomenopauzalnym. W rzeczywistości od czasu menopauzy DHEA staje się wyłącznym i specyficznym dla tkanki źródłem sterydów płciowych dla wszystkich tkanek z wyjątkiem macicy. Intracrynologia, termin ukuty w 1988 roku, opisuje lokalne powstawanie, działanie i inaktywację steroidów płciowych z nieaktywnego prekursora steroidów płciowych DHEA. W ciągu ostatnich 25 lat sklonowano i zsekwencjonowano większość, jeśli nie wszystkie, genów kodujących ludzkie enzymy steroidogenne i inaktywujące steroidy oraz scharakteryzowano ich aktywność enzymatyczną. Problem z DHEA polega jednak na tym, że jego wydzielanie zmniejsza się od 30 roku życia i już w okresie menopauzy zmniejsza się średnio o 60%. Ponadto istnieje duża zmienność w poziomach DHEA w krążeniu – u niektórych kobiet po menopauzie stężenie steroidu w surowicy jest ledwo wykrywalne, podczas gdy u innych wartości te są prawidłowe. Ponieważ nie ma mechanizmu sprzężenia zwrotnego kontrolującego wydzielanie DHEA w „normalnych” wartościach, kobiety z niskim poziomem DHEA pozostaną z takim deficytem steroidów płciowych do końca życia. Ponieważ nie ma innego znaczącego źródła sterydów płciowych po menopauzie, można zasadnie wierzyć, że niski poziom DHEA jest związany z procesem starzenia się z szeregiem problemów medycznych klasycznie kojarzonych z okresem pomenopauzalnym, a mianowicie osteoporozą, utratą mięśni, zapaleniem pochwy atrofia, gromadzenie się tłuszczu, uderzenia gorąca, atrofia skóry, cukrzyca typu 2, utrata pamięci, utrata funkcji poznawczych i prawdopodobnie choroba Alzheimera. Niedawne randomizowane badanie kontrolowane placebo wykazało, że wszystkie objawy przedmiotowe i podmiotowe atrofii pochwy, klasycznego problemu uznawanego za wynikający z niedoboru hormonów występującego w okresie menopauzy, można szybko złagodzić lub skorygować poprzez miejscowe podawanie DHEA bez ogólnoustrojowego narażenia na estrogeny . Ponadto poprawiają się cztery domeny zaburzeń seksualnych. W przypadku innych problemów związanych z menopauzą, chociaż zwykle nie przeprowadzono jeszcze podobnych, randomizowanych i kontrolowanych placebo badań na dużą skalę, dostępne dowody już zdecydowanie sugerują, że egzogenny DHEA może je złagodzić, skorygować lub nawet im zapobiec. U mężczyzn udział DHEA nadnerczowego w całkowitej puli androgenów zmierzono na 40% u mężczyzn w wieku 65–75 lat. Dane te podkreślają konieczność blokowania zarówno jąder, jak i nadnerczy źródeł androgenów, aby osiągnąć optymalne korzyści w terapii raka prostaty. Z drugiej strony, porównywalny spadek poziomu DHEA w surowicy obserwowany u obu płci ma mniejsze konsekwencje u mężczyzn, którzy przez całe życie otrzymują praktycznie stałą podaż sterydów płciowych do jąder. Faktycznie u mężczyzn objawy niedoboru hormonów, typowe dla kobiet, obserwuje się w późniejszym wieku i z mniejszym stopniem nasilenia. W rezultacie zastąpienie DHEA wykazało znacznie łatwiej mierzalne korzystne skutki u kobiet. Co najważniejsze, pomimo nienaukowej i niefortunnej dostępności DHEA jako suplementu diety w Stanach Zjednoczonych, co zniechęca do rygorystycznych badań klinicznych dotyczących kluczowej fizjologicznej i terapeutycznej roli DHEA, nigdy nie zgłoszono żadnego poważnego zdarzenia niepożądanego związanego z DHEA w literaturze światowej (tysiące narażonych osób) lub w monitorowaniu zdarzeń niepożądanych przez FDA (miliony narażonych osób), wskazując w ten sposób, zgodnie z oczekiwaniami na podstawie znanej fizjologii, doskonały profil bezpieczeństwa DHEA. Przy dzisiejszej wiedzy można rozsądnie zasugerować, że DHEA zapewnia bezpieczną i skuteczną terapię zastępczą w przypadku wielu problemów związanych z niedoborem hormonów po menopauzie, bez ryzyka związanego z terapią opartą na estrogenach lub jakąkolwiek inną terapią.

Suplementacja dehydroepiandrosteronu (DHEA) u kobiet w okresie przed i po menopauzie – stanowisko panelu eksperckiego Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy

Michał Rabijewski 1, Lucyna Papierska 2, Małgorzata Binkowska 3, Radosław Maksym 4, Katarzyny Jankowskiej 2, Wioletta Skrzypulec-Plinta 5, Wojciech Zgliczyński 2

• PMID: 33030737
 
• DOI: 10.5603/GP.2020.0091
  Stężenie dehydroepiandrosteronu (DHEA) zmniejsza się wraz z wiekiem, dlatego DHEA uznano za hormon zmniejszający objawy związane ze starzeniem się, dlatego też dużą uwagę poświęcono przydatności DHEA u kobiet w okresie przedmenopauzalnym i pomenopauzalnym oraz możliwościom terapii hormonalnej. Skuteczność DHEA u kobiet przed menopauzą pozostaje niejasna, natomiast u kobiet po menopauzie ze współistniejącym niedoborem estrogenów budzi kontrowersje. Pomimo wielu lat badań, stosowanie DHEA w dalszym ciągu budzi kontrowersje, zwłaszcza jeśli chodzi o jego skuteczność. Celem artykułu była ocena specyficznego wpływu DHEA na parametry metaboliczne, gęstość mineralną kości, insulinooporność, a także potencjał terapeutyczny DHEA u kobiet w okresie przed- i pomenopauzalnym za pomocą mierników aktywności seksualnej, funkcji poznawczych i dobrostanu. Podsumowaniem artykułu jest stanowisko grupy eksperckiej Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy w sprawie skuteczności i bezpieczeństwa suplementacji DHEA u kobiet. Doszliśmy do wniosku, że obecnie dostępne badania kliniczne i metaanalizy wskazują, że suplementacja DHEA jest skuteczna u kobiet z niewydolnością nadnerczy przewlekle leczonych egzogennymi glikokortykosteroidami, kobiet po menopauzie z niską gęstością mineralną kości i/lub osteoporozą, kobiet przed menopauzą z zaburzeniami seksualnymi i niskim libido oraz u kobiet z zanikiem sromu i pochwy spowodowanym menopauzą lub zespołem moczowo-płciowym w okresie menopauzy. Dostępne obecnie badania kliniczne sugerują również, że suplementacja DHEA jest prawdopodobnie skuteczna u kobiet po menopauzie z hipoaktywnymi zaburzeniami seksualnymi, kobiet niepłodnych z obniżoną rezerwą jajnikową, kobiet cierpiących na depresję i stany lękowe oraz kobiet z otyłością i insulinoopornością. Nie zgłoszono żadnych poważnych działań niepożądanych.

S

Korzystne działanie DHEA u kobiet i mężczyzn

Artykuł ukazał się w magazynie „Świat Farmacji”, grudzień 2018 oraz w „Gazecie Farmaceutycznej”, grudzień 2018 i styczeń 2019.

XXI wiek będzie wiekiem starszych ludzi. To zjawisko spowodowane jest wieloma czynnikami ale niewątpliwy wpływ ma poprawa opieki zdrowotnej i warunków socjalnych. Niestety, nie zawsze wydłużone życie idzie w parze z jego jakością. Niezwykle istotna jest tzw. jakość życia, która jest uzależniona od dobrostanu fizycznego (somatycznego) oraz psychicznego. Wydaje się, że bardzo istotny wpływ na tę jakość życia mają postępujące z wiekiem niedobory hormonalne będące konsekwencją naturalnego procesu starzenia. Zatem stosowanie obecnie dostępnych i poszukiwanie nowych sposobów uzupełniania niedoborów hormonalnych mogą korzystnie wpływać na zdrowie i jakość życia obecnych i przyszłych pokoleń.

W ostatnich latach terapia DHEA przestała być postrzegana jako mniej skuteczna alternatywa dla leczenia „klasycznymi” hormonami, ale zajmuje obecnie równoważne miejsce obok leczenia estrogenami u kobiet i testosteronem u mężczyzn. DHEA jest hormonem, który zrobił ogromną „karierę”, został nawet okrzyknięty „hormonem młodości” i wpływa korzystnie na jakość życia, metabolizm, psychikę i zdrowie seksualne.

Dehydroepiandrosteron (DHEA), słaby androgen nadnerczowy, i jego siarczan (DHEAS) są wytwarzane w warstwie siatkowatej kory nadnerczy w ilości 30-35 mg na dobę. Ich niewielką ilość wydzielają też jądra i jajniki. U osób młodych z prawidłowo przebiegającymi procesami adaptacji do dużego wysiłku fizycznego i stresu wydzielanie DHEA rośnie wraz z zapotrzebowaniem organizmu na ten hormon. W warunkach nadmiernego obciążenia fizycznego, psychicznego oraz u osób starszych nie obserwuje się wyrzutu DHEA z nadnerczy.

Najwyższe stężenie DHEA występuje około 35 roku życia. Wraz z wiekiem obserwujemy stopniowe zmniejszanie się nadnerczowej produkcji tego hormonu, aż do śladowych ilości kilku miligramów na dobę. Tak że w wieku 90 lat dobowe wydzielanie DHEA stanowi tylko 5% poziomu z młodości. Spadek ten dodatkowo pogłębiają różne choroby układu krążenia, nowotwory, niedobory immunologiczne, depresja i cukrzyca. Parę lat temu pojawiła się koncepcja, że stężenie DHEA może być swoistym markerem naszego stanu zdrowia niezależnie od wieku, a więc jeżeli jesteś zdrowszy, masz więcej DHEA od równolatka ale chorego.

Przemiany DHEA w tkankach

DHEA jest „hormonem macierzystym”, ponieważ w tkankach obwodowych ulega przemianie do innych hormonów – estrogenów i androgenów. Za ich pośrednictwem wywiera działania metaboliczne. Zarówno u kobiet jak i u mężczyzn z DHEA powstają zarówno androgeny (testosteron), jak i estrogeny (estradiol i estron). To, jaki hormon powstanie z DHEA, zależy od enzymów znajdujących się w danym narządzie, tkance czy komórce. I tak u mężczyzn DHEA działa jak androgen w mózgu i narządach moczowo-płciowych, ale jak estrogeny w obrębie kości. Natomiast u kobiet DHEA wywiera działanie androgenne na mózg, ale estrogenne na układ moczowo-płciowy oraz kości. Dlatego też ocenianie stężenia DHEA, testosteronu i estrogenów u pacjentów w trakcie leczenia DHEA nie przynosi istotnych informacji.

Działanie DHEA

DHEA ma korzystny wpływ na psychikę. Hormon ten poprawia nastrój i zmniejsza ryzyko depresji, wpływa korzystnie na sprawność intelektualną i fizyczną, poprawia jakość snu. Wykazano, że DHEA wpływa na układ GABA-ergiczny, jest zatem neuroprzekaźnikiem i moduluje czynność naszego mózgu, w tym nastrój i procesy zapamiętywania. Dodatkowo u kobiet wpływa na libido, a u mężczyzn na libido i potencję, co pośrednio poprawia samoocenę i pewność siebie, a zatem szeroko rozumianą jakość życia.

DHEA wywiera korzystne działanie na układ odpornościowy. Zwiększa odsetek komórek odpowiedzialnych za cytotoksyczność, a więc za niszczenie bakterii i wirusów. W przypadku ostrego zakażenia, a szczególnie sepsy, większe szanse przeżycia mają chorzy, u których stwierdzono wyższe stężenia DHEA. Może także wywierać działanie antynowotworowe i antyoksydacyjne podobne do witaminy E i C.

Zaobserwowano również korzystny wpływ DHEA na ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona i Alzheimera, a więc wywiera wpływ ochronny na ośrodkowy układ nerwowy. Hormon ten działa jako neuroprzekaźnik w ośrodkowym układzie nerwowym. Bierze udział w procesach zapamiętywania. DHEA można by uznać za „endogenną benzodiazepinę” – jego prawidłowa aktywność w mózgu odpowiada za poziom nastroju. Zaburzenia jego wydzielania mogą mieć wpływ na rozwój depresji i schizofrenii. Wykazano też, że zastosowanie DHEA poprawia jakość snu.

Obniżanie się z wiekiem stężeń DHEA współistnieje ze wzrostem częstości występowania miażdżycy, otyłości oraz cukrzycy. Stwierdzono niskie stężenie DHEA u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego. Wydaje się, że DHEA może modyfikować czynniki patogenetyczne choroby niedokrwiennej serca – takie jak: akumulacja makrofagów i lipidów w ścianie naczynia, powstawanie wolnych rodników tlenowych, proliferacja mięśniówki gładkiej naczyń i agregacja płytek krwi – oraz hamować powstawanie blaszki miażdżycowej w naczyniach. Wykazano, że czym wyższe stężenie DHEA, tym wyższe stężenie HDL-cholesterolu, a niższe cholesterolu całkowitego i LDL-cholesterolu. Niedobór DHEA może być także jedną z przyczyn powstawania zespołu metabolicznego, tj. współistnienia u poszczególnych pacjentów nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii, otyłości brzusznej i zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Zespół metaboliczny występuje u około 35 proc. mężczyzn w Polsce, a im niższe stężenie DHEA, tym wyższe ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego. Wiele nieprawidłowości metabolicznych, m.in. insulinooporność i otyłość brzuszna, powodują zmniejszenie syntezy DHEA. Postępujące z wiekiem niedobory hormonalne mogą być z jednej strony przyczyną, a z drugiej skutkiem zaburzeń metabolicznych. Wykazany korzystny wpływ DHEA na insulinowrażliwość może w istotny sposób zmniejszać ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego i jego konsekwencji.

Ryzyko złamań u kobiet w wieku 60 lat wynosi 50%, u mężczyzn – 26%. Gęstość mineralna kości w dużym stopniu zależna jest od prawidłowego stężenia DHEA, bowiem androgenowe działanie DHEA korzystnie wpływa na jakość kości u obu płci. U pacjentów z osteoporozą wyrównywanie niedoboru DHEA zwiększa gęstość kości, a zatem prawdopodobnie zmniejsza ryzyko złamań. DHEA stanowi atrakcyjną alternatywę dla typowego leczenia osteoporozy lekami antyresorpcyjnymi ze względu na odmienny mechanizm działania leku. Jest lekiem szczególnie ważnym w przypadkach osteoporozy u mężczyzn, ponieważ wywiera silny wpływ anaboliczny na tkankę kostną, a więc zwiększa mineralizację „nowej” kości, co jest szczególnie ważne w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy u mężczyzn.

Według najnowszych badań ponad 1,5 miliona mężczyzn w Polsce cierpi na zaburzenia wzwodu. Ponad połowa z nich to osoby pomiędzy 40. a 60. rokiem życia. Takie problemy są spowodowane m.in. zaburzeniami hormonalnymi, postępującym wraz z wiekiem niedoborem DHEA, chorobami przewlekłymi, takimi jak: cukrzyca, miażdżyca, zaburzenia lipidowe, niewydolność nerek, wątroby, choroby gruczołu krokowego. Badania nad skutecznością stosowania DHEA u mężczyzn z zaburzeniami erekcji wykazały, że już po 4 miesiącach stosowania leku u 90 proc. pacjentów zaobserwowano istotną poprawę libido, wzwodów i orgazmów. Należy także podkreślić, że typowe leki stosowane w zaburzeniach wzwodu (inhibitory fosfodiesterazy typu 5) nie są skuteczne u pacjentów z obniżonym stężeniem androgenów.

Wskazania do stosowania DHEA

Ponieważ do istotnego obniżenia stężenia DHEA dochodzi już około 40–45 roku życia, to pacjenci w tym wieku z obniżoną jakością życia, depresją lub zaburzeniami sfery seksualnej są naturalnymi kandydatami do leczenia DHEA. Lek ten jest także szczególnie wskazany u pacjentów z zaburzeniami metabolicznymi, takimi jak cukrzyca, zespół metaboliczny czy otyłość oraz u chorych z chorobami serca lub zwiększonym ich ryzykiem.

Wydłużenie długości życia sprawiło, że okres menopauzalny stanowi przeciętnie jedną trzecią życia kobiety. Najczęstsze objawy menopauzy to zmiany naczynioruchowe (tzw. objawy wypadowe): uderzenia gorąca i zlewne poty, nudności, zawroty głowy, bóle mięśniowe i stawowe oraz zaburzenia emocjonalne: drażliwość, nadpobudliwość, stany lękowe, zespoły nerwicowe czy depresyjne oraz zaburzenia snu. U kobiet po menopauzie obserwuje się zmniejszenie libido, reaktywności seksualnej i wrażliwości stref erogennych oraz przy towarzyszącym zespole „suchości” często występujące bolesne stosunki płciowe. Deficyt estrogenów prowadzi także do ubytku masy kostnej czyli osteoporozy. Metaboliczne następstwa menopauzy zwiększają ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej, otyłości i cukrzycy.

W ostatnim czasie ukazało się jednak wiele istotnych doniesień naukowych, które wywołały niepokój u kobiet stosujących „klasyczne” hormonalne leczenie zastępcze. Wykazano niewielkie zwiększenie ryzyka raka piersi oraz udarów mózgu podczas leczenia estrogenami. Spowodowało to zmianę podejścia do leczenia zastępczego i konieczność szukania innych skutecznych i bezpiecznych metod leczenia objawów towarzyszących kobietom po 40–50 roku życia.

Biorąc pod uwagę mechanizmy działania DHEA, wydaje się, że dla ogromnej rzeszy kobiet, która nie może lub nie chce stosować leczenia zastępczego estrogenami, terapia DHEA przyniesie wiele korzyści. Należy podkreślić, że DHEA, mając działanie androgenne w mózgu u kobiet, wpływa korzystnie na libido oraz nastrój i stan psychiczny, natomiast wpływając na czynność gruczołów łojowych skóry, poprawia jej jakość, co jest szczególnie istotne dla kobiet. Z drugiej strony estrogenowe działania DHEA (kości) redukują ryzyko osteoporozy.

Należy podkreślić, że wszystkie korzystne działania DHEA u kobiet odbywają się bez istotnych działań ubocznych, bowiem DHEA nie stymuluje rozrostu endometrium oraz nie wpływa na nabłonek gruczołowy w piersiach, zatem nie zwiększa ryzyka zmian nowotworowych macicy i piersi.

U mężczyzn wskazaniami do stosowania DHEA są: obniżony nastrój, pogorszenie jakości życia, osteoporoza, zaburzenia metaboliczne oraz zaburzenia wzwodu i obniżone libido u pacjentów nie mających wskazań do leczenia testosteronem. DHEA nie wpływa istotnie na rozrost gruczołu krokowego i nie stymuluje nabłonka gruczołowego prostaty, a zatem nie powoduje łagodnego rozrostu (BPH) ani raka gruczołu krokowego.

DHEA – jak stosować

Preparat zawierający DHEA zalecany jest zarówno kobietom, jak i mężczyznom powyżej 40 roku życia. Zalecana jednorazowa dawka dobowa dla kobiet wynosi 25 mg, a u mężczyzn – 50 mg. Można zaczynać od dawek mniejszych (10 mg) i stopniowo je zwiększać. Osoby w podeszłym wieku wymagają z reguły większych dawek leku z powodu znacznie zmniejszonego wytwarzania hormonu naturalnie przez organizm. Przyjmowanie preparatu z DHEA musi byś systematyczne. Efekt działania leku nie jest natychmiastowy i występuje po kilku tygodniach stosowania, dlatego preparat z DHEA jest przeznaczony do długotrwałego stosowania. Najlepiej przyjmować go rano raz na dobę, zgodnie z naturalnym rytmem wydzielania DHEA.

Bezpieczeństwo stosowania DHEA

U pacjentów przyjmujących zalecane dawki DHEA nie zaobserwowano objawów ubocznych. Pojawienie się u kobiet zmian trądzikowych, nieprawidłowego owłosienia, przetłuszczania skóry lub obrzęków świadczy o przedawkowaniu leku. Wymienione objawy pojawiają się rzadko i tylko w przypadku istotnego przekroczenia zalecanych dawek. DHEA nie wywiera objawów ubocznych u mężczyzn.

Podsumowanie

• Dehydoepiandrosteron (DHEA) jest słabym hormonem androgenowym wydzielanym przez korę nadnerczy.
• Wywiera działania androgenne lub estrogenne w zależności od tkanki.
• Niedobór DHEA występuje w wyniku naturalnego procesu starzenia, a nasila się po 40 roku życia.
• Niedobór DHEA jest istotną przyczyną obniżenia nastroju i depresji, osteoporozy, otyłości, cukrzycy, a także obniżenia libido i zaburzeń wzwodu.
• Wyrównywanie niedoborów DHEA u kobiet (25 mg dziennie) i mężczyzn (50 mg) jest bezpieczną i pozbawioną działań ubocznych metodą zapobiegania i leczenia procesów związanych ze starzeniem.

Dr hab. n. med. Michał Rabijewski, Kierownik Zakładu Zdrowia Prokreacyjnego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

Dr hab. n. med. Michał Rabijewski

Artykuł ze strony 

"DHEA – wszystko o Dehydroepiandrosteronie"

Jako że mamy do czynienia z hormonem który jest samodzielnie syntezowany przez nasz organizm, możemy powiedzieć że DHEA towarzyszy nam od początku naszego istnienia. W formie leków i suplementów posiada jednak znacznie krótszą historię, a główną jej rolę odgrywa wybitny francuski lekarz Étienne-Émile Baulieu – biochemik i specjalista w dziedzinie endokrynologii. Warto zapamiętać to nazwisko, gdyż jest to właściwie stwórca DHEA, który po raz pierwszy zsyntetyzował ten hormon. Obecnie jest już szeroko wykorzystywany zarówno w lekach, jak i również suplementach diety. Popularność DHEA ciągle wzrasta i biorąc pod uwagę rosnącą świadomość społeczeństwa, nie zanosi się na odwrócenie takiej tendencji, gdyż związek ten doskonale broni się wynikami przeprowadzanych na bieżąco badań klinicznych.

Czym i dla kogo jest DHEA?

DHEA to w rozwinięciu dehydroepiandrosteron, który pełni w organizmie kluczową rolę w zakresie kontroli testosteronu oraz estradiolu. Do jego produkcji dochodzi przede wszystkim w warstwie siateczkowej kory nadnerczy. Do prawidłowego przebiegu syntezy DHEA konieczny jest również cholesterol, stąd obniżony poziom często dotyczy osób stosujących np. niskotłuszczowe diety lub wegan. Posiada budowę steroidową, jednak jest całkowicie bezpieczny dla człowieka w zalecanych dawkach, a potencjalne badania pozwalają na włączenie terapii DHEA nawet w przypadku ciężkich chorób jak np. osteoporoza, cukrzyca czy choroba Alzheimera czy Parkinsona.

DHEA jest hormonem produkowanym naturalnie, pojawia się więc pytanie czy dodatkowe przyjmowanie ma uzasadnienie?

Jak najbardziej. Choć prawdą jest, że nasz organizm przy sprzyjających warunkach potrafi produkować optymalne ilości DHEA, to jednak ilości te bardzo szybko spadają w raz z wiekiem. Szacuje się, że szczyt naturalnej ilości dehydroepiandrosteronu przypada na wczesne lata dorosłości trwa bardzo krótko. Po kilku latach zaczyna w szybkim tempie spadać, a u osób po 35 roku życia jest to już mocno odczuwalne, co zresztą łatwo zaobserwować jeśli regularnie wykonujemy badania poziomu DHEA w organizmie. Możemy więc powiedzieć, że jest to suplement skierowany dla każdej osoby po 35 roku życia, ale również dla osób w młodszym wieku, których produkcja nie osiąga takiego poziomu jaki nas satysfakcjonuje.

DHEA -działanie i wpływ na organizm

Jest to hormon o bardzo szerokim zastosowaniu, który przede wszystkim znany jest z kontroli produkcji testosteronu oraz estradiolu. Jest bezpośrednim prekursorem dla najważniejszego męskiego hormonu płciowego, stąd bardzo często celem suplementacji jest podniesienie naturalnego poziomu testosteronu. Ponadto pełni ogólną funkcję wzmacniającą organizm w przypadku występowania wielu chorób o których już wspomnieliśmy. DHEA to również sposób na długowieczność, zdrowie naszych komórek i ich żywotność oraz znaczący wpływ na funkcjonowanie mózgu i samopoczucie.

Jedno z badań wykazało, że przyjmowanie 130 mg DHEA dobowo jest w stanie u znacznej grupy pacjentów zmniejszyć objawy stanów depresyjnych. Zdecydowana większość badań jest jednoznacznych i potwierdza tezę pozytywnego wpływu tego hormonu na samopoczucie. W żaden sposób nie zachęcamy do stosowania DHEA w psychoterapii, gdyż z pewnością nie zastąpi w ciężkich przypadkach konwencjonalnego leczenia, jednak przy początkowych symptomach jak najbardziej może okazać się wartościowym produktem.

Dodajmy, że badania na których obecnie możemy się opierać dotyczą najczęściej kobiet. W grupach kontrolnych Panie z wyższym poziomem DHEA zazwyczaj zmagały się z łagodniejszą depresją niż te u których stwierdzono duże niedobory tego hormonu. Powiązań zatem nie musimy daleko szukać. DHEA może być także cenną alternatywą dla osób źle reagujących na leki psychotropowe, które ponadto dla wielu stają się szybko uzależniające.

Obecnie DHEA znajduje zastosowanie w medycynie, gdyż jako bezpieczny i łatwo dostępny lek jest często zalecany przez endokrynologów. Wiele osób sięga po niego w celach profilaktycznych, jednak znaczną część odbiorców stanowią także sportowcy, którzy kuszeni są potencjałem anabolicznym i traktują DHEA jako bezpieczną alternatywę dla szkodliwego wspomagania farmakologicznego.

DHEA a libido

W kontekście DHEA jako szeroko rozumianego boostera libido mamy na myśli przede wszystkim potencjał tego hormonu w zakresie długotrwałej poprawy funkcji seksualnych czy zwalczania zaburzeń erekcji. Z całą pewnością nie jest to środek, którego działanie możemy porównać do popularnego cialisu. Jeśli zależy nam na takich właściwościach, znacznie lepszą alternatywą wśród suplementów będzie dobrej jakości epimedium, standaryzowane na obecność ikaryny.

DHEA sprawdza się bardzo dobrze jako produkt zwalczające dysfunkcje seksualne mężczyzn oraz stymulujący większa aktywność do współżycia w przypadku kobiet. International Index of Erectile Function to narzędzie samoopisowe stworzone do oceny skali i rodzaju zaburzeń libido u mężczyzn. Według skali DHEA znacznie mocniej działa od podawanego placebo w zakresie udziału w mechanizmach osiągnięcia erekcji na płaszczyźnie naczyniowej. Oznacza to, że DHEA choć nie zalicza się do silnych androgenów, może łagodzić zaburzenia erekcji pojawiające się w raz z wiekiem oraz stymuluje rozszerzenie światła naczyń krwionośnych, choć póki co przede wszystkim u mężczyzn po 45 roku życia.

Suplementacja DHEA najbardziej wymierne efekty przynosi po dłuższym czasie. 94% pacjentów odnotowało wyraźną poprawę i częstotliwość osiągania erekcji po około 16 tygodniach suplementacji, gdzie po pierwszych 8 tygodniach, w tym samym badaniu zaledwie 61%. To pokazuje, że DHEA należy traktować jako rozwiązanie na przyszłość i nie przynosi ono błyskawicznych efektów, co oczywiście nie oznacza, że nie możemy łączyć go z innymi suplementami na erekcję.

Znaczną poprawę odnotowują osoby z niedoborami DHEA i testosteronu, która w tym przypadku jest znacznie szybsza, co ma oczywiście związek z wpływem dehydroepiandrosteronu na najważniejszy męski hormon. Zarówno DHEA jak i testosteron to należy do neurosteroidów centralnych, modulujących funkcję śródbłonka, co w konsekwencji umożliwia osiągnięcie mocnej erekcji. Rola w sprawności seksualnej DHEA może opierać się także na procesie zwiększonej syntezy androgenów przez tkanki docelowe z pominięciem krążenia obwodowego.

DHEA jako anabolik

Potencjał anaboliczny DHEA wciąż jest obiektem interesujących badań, natomiast ze względu na dużą popularność suplementu możemy zapoznać się z bezpośrednimi opiniami wielu użytkowników. W jednej z ankiet przeprowadzonych przez ceniony serwis kulturystyczny aż 84% zadeklarowało odczuwalne działanie przyjmowania DHEA w zakresie poprawy siły i gęstości mięśni. Większość badań klinicznych na ten temat również zdaje się potwierdzać tą tezę.

W badaniu przeprowadzonym w 2011 roku na grupie zdrowych mężczyzn po 50 roku życia wykazano wpływ DHEA na 8 na 10 osób odnotowało przyrosty siły w takich ćwiczeniach jak prostowanie nóg na maszynie i wyciskanie sztangi leżąc. Warto jednak wspomnieć, że stosowana dawka była stosunkowo niska jak na standardy suplementacji sportowej i wynosiła 50mg na dobę przez okres 4 tygodni. Wiele osób największa poprawę odnotowało w ostatnich dniach testu, co oznacza że suplementacja w dłuższym okresie czasu może być bardziej efektywne dla tkanki mięśniowej.

Największe zmiany w zakresie sprawności i siły mięśni odnotowują osoby z niskim poziomem DHEA oraz w podeszłym wieku. Ciekawe wnioski możemy wyciągnąć na podstawie badania z 2010 roku, które było kontynuowane przez okres 6 miesięcy. Grupa kobiet po 75 roku z niską masą kostną otrzymywała 50 mg DHEA lub placebo. Odnotowano dużą poprawę w skali zaawansowanej punktacji Short Physical Performance Battery, która koncentruje się na sile i sprawności kończyn dolnych. Ponadto grupa przyjmująca dehydroepiandrosteron niestety nie odnotowała poprawy w zakresie gęstości mineralizacji kości.

Póki co nie dysponujemy niestety badaniami przeprowadzonymi na młodych, wytrenowanych osobach, które mogłyby określić zastosowania DHEA jako anabolika dla sportowców, jednak zagłębiając się w recenzje użytkowników i analizując badania które są do naszej dyspozycji możemy z dużymi nadziejami i oczekiwaniami wypatrywać kolejnych dowodów na skuteczność DHEA w zakresie wzrostu masy mięśniowej. Ciekawostką na temat dehydroepiandrosteronu może być Jego prawdopodobne działanie zwiększające produkcję tlenku azotu, przede wszystkim poprzez aktywację śródbłonkowej syntezy NO.

Sama suplementacja DHEA nie wykazuje bezpośredniego wpływu na redukcję tkanki tłuszczowej, jednak w tym zakresie warto zainteresować się 7-keto DHEA, gdyż jest to związek o potwierdzonym działaniu w redukcji tłuszczy i ograniczeniu aktywności kortyzolu.

DHEA dla witalności

Witalność jest bardzo szerokim pojęciem do którego możemy zaliczyć odporność na choroby, energie, samopoczucie i wiele innych aspektów. DHEA określane jest przez wielu hormonem młodości i jednym z najlepszych suplementów na ogólną optymalizację pracy całego organizmu.

Omawialiśmy już potencjale wykorzystanie DHEA w początkowych objawach depresji. Ponadto zwróćmy uwagę, że największe chęci do działania i podejmowania wyzwań wykazują osoby młodsze, natomiast starsze z większym trudem podejmują wysiłki. Ma to oczywiście związek ze spadającą produkcją DHEA. Badania przeprowadzane na 114 osobach po 45 roku życia wykazało, że wyższy poziom hormonów płciowych odzwierciedla stopień zadowolenia ze swojego życia aż u 87% badanych.

Ciekawe wnioski można wyciągnąć także na podstawie założeń niektórych lekarzy, sugerujących że wyższy poziom DHEAS (siarczanu DHEA) zmniejsza ryzyko zgonu, choć oczywiście nie powinniśmy wyciągać na tej podstawie aż tak daleko idących wniosków. Nie ulega wątpliwości, że ciało osób z niskim poziomem dehydroepiandrosteronu w pewnym sensie starzeje się szybciej. Jest bardziej podatne na osteoporozę, zaburzenia libido czy nieprawidłowe przewodnictwo nerwowe. DHEA realnie działa na nasz organizm, przede wszystkim w sytuacji gdy negatywne objawy wynikają z Jego braków.

Czy kobiety mogą przyjmować DHEA?

Oczywiście. Jeszcze kilkanaście lat temu ten temat był mocno kontrowersyjny, jako że DHEA jest prekursorem dla testosteronu. Obecnie nawet lekarze o dużej renomie coraz częściej zalecają przyjmowanie dehydroepiandrosteronu jako alternatyw dla terapii estrogenami, która na dłuższą metę jest o wiele bardziej obciążająca dla organizmu kobiety i może powodować poważne zmiany hormonalne. Obecnie Panie coraz chętniej sięgają po DHEA, szczególnie podczas menopauzy, która jak wiadomo wprowadza w fizyczność i psychikę kobiet ogromne zmiany.

DHEA i DHEAS spadają u kobiet (podobnie jak mężczyzn) w raz z wiekiem i są niezbędne do prawidłowego utrzymania androgenów i estrogenów. Badania przeprowadza na kobietach mających za sobą menopauzę polegają na podawaniu małych lub średnich dawek DHEA, tak by uzyskać wartość występującą u młodych kobiet. Prawie 96% kobiet deklaruje wyraźną poprawę jakości swojego życia seksualnego oraz przede wszystkim zwiększonej aktywności w tym zakresie. Choć badania do jakich mamy dostęp obecnie trwają najczęściej kilka tygodni, pozwalają na wyciągnięcie bardzo pozytywnych wniosków.

Badania przeprowadzana na kobietach we wczesnym i późnym wieku po menopauzalnym dają bardzo podobne wyniki. DHEA może wiązać się także z poprawą produkcji progesteronu oraz 17-OH progesteronu, przy jednoczesnym spadku wytwarzania kortyzolu przez nadnercza. Do 2006 roku wielu specjalistów sugerowało przyjmowanie DHEA w zaburzeniach libido dopochwowo, jednak obecnie nie ma żadnych dowodów na wyższą skuteczność takiej metody względem suplementacji doustnej. Poza wpływem na niską aktywność seksualną spowodowaną menopauzą, kobiety również odnotowują takie same benefity względem mężczyzn w zakresie profilaktyki przed chorobami serca, wsparciem w osteoporozie oraz łagodzeniem stanów depresyjnych, których menopauza może być pośrednią przyczyna.

Skutki uboczne i niedobór DHEA

Generalnie DHEA posiada potwierdzone bezpieczeństwo stosowania nawet przez długi okres czasu. Występuje zarówno jako suplement diety, jak i również jako lek wydawany bez recepty. Stosowania dawek 50-150mg nie powoduje skutków ubocznych u osób zdrowych, a według  badań jakie przeprowadzono do tej pory, granica pełnego bezpieczeństwa to około 2 lata. Dłuższych okresów nigdy nie testowano, więc nie mamy pewności co do reakcji organizmu. Nie ulega jednak wątpliwości, że jest to znacznie mniej inwazyjne rozwiązanie od terapii zastępczej testosteronem czy estradiolem. Przy zbyt dużych dawkach może dochodzić do stłuszczenia skóry oraz trądziku, lecz głównie u osób z genetycznymi tendencjami do takich zmian.

Niedobór w organizmie DHEA jest mocno odczuwalny w pewnym wieku. Potencjalne objawy i skutki mogą przedstawiać się następująco:

• Spadek libido
• Problemy z osiągnięciem erekcji
• Pojawienie się stanów depresyjnych
• Spadek wydajności układu immunologicznego
• Problemy z koncentracją
• Demineralizacja kości
• Osłabienie mięśni
• Brak pewności siebie
• Zmiany ciśnienia

DHEA – jak dawkować?

Nie zaobserwowano negatywnych skutków dla zdrowia nawet przy dawkach 500mg dobowo, jednak nie wydają się mieć na chwile obecną dużego uzasadnienia. W suplementacji prozdrowotnej za optymalną uważa się dawkę 25mg w przypadku kobiet oraz około 50mg u mężczyzn. Nieco wyższe dawki stosuje się w celach poprawy funkcji seksualnych oraz podniesienia produkcji testosteronu, wówczas mężczyźni mogą przyjmować 100 – 200mg DHEA dziennie.

Dawki oczywiście możemy delikatnie modyfikować względem subiektywnych odczuć podczas stosowania, a także względem masy ciała i ewentualnej aktywności fizycznej. W większości badań używa się jednak dawek nie przekraczających 100mg i to na nich opiera jest efektywność tego związku. DHEA najlepiej przyjmować z samego rana lub późnym wieczorem, kiedy to aktywność tego hormonu znajduje się na najwyższym poziomie.

Gdzie kupić DHEA?

Obecnie możemy nabyć DHEA niemal w każdej aptece jeśli wystarczające są dla nas dawki rzędu 25mg. Produkty te są wysokiej jakości i posiadają status leku, na szczęście wydawanego bez recepty. Osoby poszukujące większych dawek mogą zainteresować się suplementami diety, dostępnymi w najlepszych sklepach. Jednym z czołowych producentów DHEA jest marka Haya Labs posiadająca wysokiej jakości produkty w dawkach 25mg oraz 100mg.

Podsumowanie

DHEA jest wartościowym suplementem, który z pewnością może pozytywnie wpłynąć na komfort naszego życia i codzienne funkcjonowanie. Doskonale sprawdza się zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, oczywiście przy odpowiednio ustalonej dawce. Niewątpliwie poza wysoką skutecznością najważniejszą kwestią pozostaje nieporównywalnie większe bezpieczeństwo od terapii testosteronem czy estradiolem, stąd też lekarze chętniej zalecają DHEA.

Dehydroepiandrosteron może być wartościowym suplementem dla sportowców i choć ciągle brakuje nam badań na takich osobach, to jednak opinie i recenzje miłośników sporu dają nam spore nadzieje i utwierdzają w przekonaniu, że DHEA to związek którym warto się zainteresować. Jeśli zatem masz więcej niż 30 lat lub Twój poziom odbiega od górnych wartości, prawdopodobnie suplementacja DHEA będzie strzałem w dziesiątkę.

Bibliografia:

1. Is DHEA replacement beneficial in chronic adrenal failure?
2. Dehydroepiandrosterone in the treatment of erectile dysfunction: a prospective, double-blind, randomized, placebo-controlled study.
3. Effect of 1-year, low-dose DHEA therapy on climacteric symptoms and female sexuality.
4. Effect of dehydroepiandrosterone on oocyte and embryo yields, embryo grade and cell number in IVF.
5. Effects of age on serum dehydroepiandrosterone sulfate, IGF-I, and IL-6 levels in women.
6. Higher DHEA-S (dehydroepiandrosterone sulfate) levels are associated with depressive symptoms during the menopausal transition: results from the PENN Ovarian Aging Study.
7. A randomized, double-blind, placebo-controlled study of 3-acetyl-7-oxo-dehydroepiandrosterone in healthy overweight adults.
8. Effects of dehydroepiandrosterone (DHEA) supplementation on hormonal, metabolic and behavioral status in patients with hypoadrenalism
9. Effect of dehydroepiandrosterone on muscle strength and physical function in older adults: a systematic review.
10. Effects of short-term dehydroepiandrosterone supplementation on body composition in young athletes.
11. Oral dehydroepiandrosterone replacement in older adults: effects on central adiposity, glucose metabolism and blood lipids.
12. Dehydroepiandrosterone combined with exercise improves muscle strength and physical function in frail older women.
13. AskMayoExpert. DHEA. Rochester, Minn.: Mayo Foundation for Medical Education and Research; 2017.
14. Dehydroepiandrosterone. Micromedex 2.0 Healthcare Series. Accessed Aug. 17, 2017.
15. Chen, F., Knecht, K., Birzin, E., Fisher, J., Wilkinson, H., Mojena, M., …Rezska, A. A. (2005, November 1). Direct Agonist/Antagonist Functions of Dehydroepiandrosterone. Endocrinology, 146(11), 4568-4576.
16. Maggi, M., Buvat, J., Corona, G., Guay, A., & Torres, L. O. (2012, April 23). Hormonal Causes of Male Sexual Dysfunctions and Their Management (Hyperprolactinemia, Thyroid Disorders, GH Disorders, and DHEA) [Abstract]. The Journal of Sexual Medicine, 10(3), 661-677.

Zalety suplementacji DHEA u kobiet

Dr hab. n. med. Michał Rabijewski

Zakład Zdrowia Prokreacyjnego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

 

 Dr hab. n. med. Michał Rabijewski o DHEA:

• Niedobór DHEA występuje już po 35 roku życia a nasila się zwłaszcza po menopauzieNiedobór DHEA jest istotną przyczyną obniżenia nastroju i depresji, osteoporozy, otyłości, cukrzycy a także obniżenia libido oraz pogorszenia jakości skóry i włosów
• Wyrównywanie niedoborów DHEA u kobiet (w dawce 25 mg dziennie) jest bezpieczną i pozbawioną działań ubocznych metodą zapobiegania i leczenia procesów związanych ze starzeniem
• DHEA zmniejsza objawy menopauzy, poprawia nastrój, sprawność fizyczną, libido a także zmniejsza ryzyko osteoporozy

 

Co to jest DHEA?

Dehydroepiandrosteron (DHEA) – słaby androgen nadnerczowy – wytwarzany jest w korze nadnerczy. Najwyższe stężenie DHEA występuje około 35 roku życia (30-35 mg na dobę). W wieku późniejszym obserwujemy stopniowe zmniejszanie się nadnerczowej produkcji DHEA, aż do śladowych ilości kilku mg/dobę u kobiet 80-letnich, a więc wartości nie przekraczających 10% wydzielania u osób młodych. Obniżenie produkcji DHEA obserwowane wraz z wiekiem dodatkowo pogłębia nakładanie się chorób układu krążenia, nowotworów, depresji, cukrzycy i osteoporozy.

U kobiet DHEA metabolizowany jest w tkankach docelowych głównie do androgenów, tj. testosteronu, ale powstają także z niego estrogeny – estradiol i estron. Kierunek metabolizmu DHEA zależy od układu enzymatycznego jakim dysponuje dana tkanka i narząd. Narządy estrogenozależne (np. układ moczowo płciowy, tkanka kostna) produkują głównie estrogeny, natomiast w ośrodkowym układzie nerwowym i w skórze z DHEA powstają głównie androgeny.

 

Rola DHEA w ustroju

DHEA jest „hormonem macierzystym”, ponieważ w tkankach obwodowych ulega przemianie do innych hormonów – estrogenów i androgenów – i za ich pośrednictwem wywiera działania metaboliczne.

DHEA wpływa korzystnie na układ odpornościowy zwiększając liczbę komórek odpowiedzialnych za cytotoksyczność. Może także wywierać działanie antynowotworowe i antyoksydacyjne (podobnie do witaminy E i C). DHEA zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona i Alzheimera, a więc wywiera efekt ochronny na ośrodkowy układ nerwowy. Działa także jako neuroprzekaźnik w mózgu i reguluje procesy zapamiętywania. Prawidłowa aktywność DHEA w mózgu odpowiada za poziom nastroju. Zaburzenia w rytmie jego wydzielania mogą powodować depresję.

Obniżanie się wraz z wiekiem stężeń DHEA współistnieje ze wzrostem częstości występowania miażdżycy, otyłości oraz cukrzycy. Stwierdzono niskie stężenie DHEA u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego. DHEA zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej, głównie powstawanie blaszki miażdżycowej w naczyniach. Wykazano, że czym wyższe stężenie DHEA tym wyższe stężenie HDL-cholesterolu a niższe cholesterolu całkowitego i LDL-cholesterolu. Niedobór DHEA może być także jedną z przyczyn powstawania zespołu metabolicznego, tj. współistnienia u poszczególnych pacjentów nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii, otyłości brzusznej i zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Jest on czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego a przede wszystkim choroby wieńcowej.

 

U kogo stosować DHEA?

Jak wspomniano, niedobór DHEA staje się istotny już u kobiet po 35 roku życia. W tym okresie (do około 50 roku życia, czyli do menopauzy) objawy niedoboru DHEA mogą powodować obniżenie jakości życia, pogorszenie libido, obniżenie nastroju, zaburzenia snu oraz istotne pogorszenie jakości skóry (skóra sucha, o zmniejszonej elastyczności, zanik gruczołów łojowych). Opisano tzw. zespół niedoboru androgenów charakteryzujący się wyżej opisanymi zaburzeniami i pojawiający się często już przed 40 rokiem życia.

Wydłużenie długości życia sprawiło, że okres menopauzalny stanowi przeciętnie jedną trzecią życia kobiety. Najczęstsze objawy menopauzy to zmiany naczynioruchowe (tzw. objawy wypadowe): uderzenia gorąca i zlewne poty, nudności, zawroty głowy, bóle mięśniowe i stawowe oraz zaburzenia emocjonalne – drażliwość, nadpobudliwość, stany lękowe, zespoły nerwicowe czy depresyjne oraz zaburzenia snu. U kobiet po menopauzie obserwuje się zmniejszenie libido, reaktywności seksualnej i wrażliwości stref erogennych oraz przy towarzyszącym zespole „suchości” często występujące bolesne stosunki płciowe.

Deficyt estrogenów prowadzi do ubytku masy kostnej czyli osteoporozy i wzrostu ryzyka złamań. Metaboliczne następstwa menopauzy zwiększają ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. Obserwuje się niekorzystny profil lipidowy, narasta insulinooporność, zmniejsza się tolerancja glukozy. Są to ważne elementy patogenezy miażdżycy a także nadciśnienia tętniczego, otyłości i cukrzycy.

Hormonalne leczenie zastępcze estrogenami usuwa wiele z objawów menopauzy i zapobiega ubytkowi masy kostnej ale nie jest pozbawione wad i nie może być stosowane u wszystkich kobiet. „Klasyczne” hormonalne leczenie zastępcze estrogenami może nieznacznie zwiększac ryzyko ryzyka raka piersi oraz udarów mózgu. Spowodowało to zmianę podejścia do leczenia zastępczego i konieczność szukania innych skutecznych i bezpiecznych metod leczenia objawów towarzyszących kobietom po 40-50 roku życia.

 

DHEA – nowy pomysł na hormonalne leczenie zastępcze u kobiet

Do niedawna okres menopauzy wiązany był u kobiet tylko i wyłącznie z niedoborem estrogenów. Dziś wiemy, że objawy pogorszenia jakości życia i niekorzystne zjawiska metaboliczne pojawiające się często już od 40 roku życia, związane są z niedoborem DHEA.  Bdania nad efektami suplementacji DHEA wykazały korzystny wpływ na jakość życia, nastrój, metabolizm a także zmniejszenie ryzyka powstawania niektórych nowotworów. Określenie DHEA „hormonem młodości” nie jest pozbawione racjonalnych podstaw.

Wiele z objawów niedoboru DHEA jest podobnych do objawów niedoboru estrogenów, ale jak wspomniano, z DHEA u kobiet powstaje głównie testosteron. Opisano zespół niedoboru androgenów charakteryzujący się zmniejszeniem libido, zmianami wstecznymi w obrębie skóry i włosów a także obniżonym nastrojem.

Stosowanie DHEA ma korzystny wpływ na jakość życia, libido i psychikę kobiet. Ponad 80% kobiet stosujących DHEA zauważyła poprawę jakości snu, pacjentki czuły się bardziej zrelaksowane, dysponujące większą energią, lepiej znosiły stres. DHEA u kobiet zwiększa libido i satysfakcję z życia seksualnego. DHEA pomaga także uzupełnić energię życiową, poprawia nastrój i zmniejsza ryzyko depresji.

Suplementacja DHEA u kobiet wpływa pozytywnie na jakość kości i zmniejsza ryzyko osteoporozy. Ryzyko złamań u kobiet w wieku 60 lat wynosi 50%. Gęstość mineralna kości w dużym stopniu zależna jest od DHEA, bowiem androgenowe działanie DHEA korzystnie wpływa na jakość kości. U pacjentek z osteoporozą wyrównywanie niedoboru DHEA zwiększa gęstość kości a zatem prawdopodobnie zmniejsza ryzyko złamań. DHEA stanowi atrakcyjną alternatywę dla leczenia estrogenami, zwłaszcza ze względu na odmienny mechanizm działania leku.

Leczenie DHEA ma także korzystny wpływ na jakość skóry. DHEA poprawia funkcję gruczołów łojowych a więc poprawia nawilżenie skóry. Powoduje także zwiększenie syntezy kolagenu w skórze co wpływa korzystnej na jej elastyczność.

 

Dawkowanie i bezpieczeństwo stosowania DHEA u kobiet

Leczenie estrogenami może wpływać niekorzystnie na endometrium (macicę) oraz piersi. Podczas stosowania DHEA stwierdzono zanik endometrium bez wpływu na ryzyko raka macicy a także wykazano, że kobiety z niższymi stężeniami DHEA częściej zapadają na raka piersi. Podobny związek wykazano pomiędzy DHEA a rakiem jelita grubego.

Przy stosowaniu prawidłowych dawek DHEA u kobiet nie obserwujemy objawów ubocznych. Pojawienie się zmian trądzikowych, nieprawidłowego owłosienia, przetłuszczania skóry lub obrzęków świadczy o przedawkowaniu leku. Wymienione objawy pojawiają się rzadko i tylko w przypadku istotnego przekroczenia zalecanych dawek.

 

Podsumowanie       

• Dehydoepiandrosteron (DHEA) jest słabym hormonem androgenowym wydzielanym przez korę nadnerczy.
• Niedobór DHEA występuje już po 35 roku życia a nasila się zwłaszcza po menopauzie
• Niedobór DHEA jest istotną przyczyną obniżenia nastroju i depresji, osteoporozy, otyłości, cukrzycy a także obniżenia libido oraz pogorszenia jakości skóry i włosów
• Wyrównywanie niedoborów DHEA u kobiet (w dawce 25 mg dziennie) jest bezpieczną i pozbawioną działań ubocznych metodą zapobiegania i leczenia procesów związanych ze starzeniem
• DHEA zmniejsza objawy menopauzy, poprawia nastrój, sprawność fizyczną, libido a także zmniejsza ryzyko osteoporozy

 

Dr hab. n. med. Michał Rabijewski

 

Autor i współautor ponad 200 publikacji (artykułów oryginalnych, poglądowych, rozdziałów w podręcznikach, komentarzy i doniesień zjazdowych. Autor polskich standardów rozpoznawania i leczenia zespołu niedoboru testosteronu u mężczyzn (tzw. andropauzy) oraz hipogonadyzmu u mężczyzn („Medycyna po Dyplomie” 2008).

 

---

Członek:

Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego (1994)

Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego (1994)

Polskiego Towarzystwa Menopuzy i Andropauzy (1995)

International Society for the Study of Aging Małe (1998)

European Menopause and Andropause Society (2000)

Andropause Society (2001)

Polskiego Towarzystwa Andrologicznego (2006)

Polskiego Towarzystwa Medycyny Prewencyjnej I Przewciwstarzeniowej (2008)

 

---

Głównym zakresem zainteresowań naukowych jest endokrynologia starzenia, (niedobory hormonalne u mężczyzn i kobiet), hipogonadyzm u mężczyzn, zaburzenia potencji, ginekomastia oraz osteoporoza.